Cô Mai Thị Thủy, giáo viên dạy bộ môn Tiếng Anh trường THCS Đồng Hóa gắn bó mảnh đất Sơn Hóa (huyện Tuyên Hóa) đã hơn 20 năm. Sau bao nhiêu năm gắn bó với mảnh đất này, cô nhận thấy với địa hình ở đây chủ yếu là đồi núi, diện tích tự nhiên chỉ trên 3.000 ha, khí hậu khắc nghiệt, hằng năm thường chịu ảnh hưởng của thiên tai; để phát triển kinh tế người dân chủ yếu dựa vào các loại cây trồng chủ lực như: Lạc, ngô, sắn… nên đời sống của người dân còn nhiều khó khăn. Với mong muốn tìm ra một loại cây trồng vừa cho kinh tế vừa thích ứng với khí hậu nơi đây, sau một thời gian tìm tòi nghiên cứu, gia đình đã chọn cây Cà Gai leo, cây Xạ Đen, cây Thìa Canh và cây Tía Tô là các loại cây có tác dụng thanh nhiệt giải độc gan, phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương để trồng và nấu cao, đã tạo việc làm cho nhiều lao động địa phương.

Nguyên liệu để nấu cao gồm thân, lá, hoa. Để sản xuất cao dược liệu nguyên chất có dược tính cao, phải chọn những cây già ngả màu vàng, có hoa và quả chín, sau đó loại bỏ tạp chất xay nhỏ rửa sạch và cho vào nồi nấu cao. Cao được nấu thô 24 tiếng sau đó chắt lọc cặn bả và cho vào nồi cô 12 tiếng. Cao sau khi nấu xong rót vào lọ thủy tinh, dập màng siu đậy nắp, gắn nhãn mác và đưa vào phòng bảo quản. Các loại cao từ cây dược liệu được gia đình chị Thủy nghiên cứu có tác dụng phòng ngừa, hỗ trợ điều trị các bệnh như tiểu đường, đường huyết cao, những người có vấn đề về gan, như gan nhiễm mỡ, men gan cao và ngăn ngừa ung thư, u bướu và tuyến giáp, do đó được người tiêu dùng rất ưa chuộng. Để mở rộng quy mô sản xuất, năm 2021 gia đình chị đã quyết định thành lập mô hình hợp tác xã (HTX) dược liệu sạch Thủy Mai.

Khi mới thành lập, HTX gặp rất nhiều khó khăn, thiếu nguồn vốn, kinh nghiệm chưa nhiều, sản phẩm làm ra tiêu thụ hạn chế nên 02 năm liền triển khai thực hiện thất bại. Không chịu bỏ cuộc, với quyết tâm “ngã ở đâu đứng dậy chỗ đó”, chị tiếp tục nghiên cứu, tìm hiểu, cải tạo đất sản xuất, mạnh dạn đầu tư mua sắm các thiết bị phục vụ sản xuất và đã thành công. 

Để xây dựng nguồn nguyên liệu cho sản phẩm, ban đầu HTX trồng 2,5 ha cây dược liệu. Nhưng nhờ sản phẩm tốt người tiêu dùng lựa chọn ngày càng đông nên thị trường được mở rộng do vậy nguyên liệu không đủ đáp ứng nhu cầu công suất sản suất. Để đáp ứng nguyên liệu cho sản xuất HTX đã được Tổng Công ty xây dựng Cotecom hỗ trợ 15 vạn cây giống cây Cà Gai Leo cho 39 hộ dân các xã lân cận, HTX sẽ cung ứng cây giống, hỗ trợ kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm cho bà con.

Với mục tiêu “Để thu hút khách hàng thì chất lượng của sản phẩm được đặt lên hàng đầu, mẫu mã đẹp thân thiện với môi trường”. Ngoài ra, HTX chú trọng khâu thị trường, thiết lập được đa dạng các khâu bán hàng có hiệu quả, mở rộng thị trường tiêu thụ như liên kết với các siêu thị, hiệu thuốc và với phòng khám trong, ngoài tỉnh, thiết lập các trang bán hàng như qua đội ngũ cộng tác viên, bán hàng online như facebook, zalo. 

Đến nay, HTX có gần 08 ha trồng cây dược liệu như cây Cà Gai Leo chữa bệnh về gan, cây Thìa Canh dành cho người tiểu đường, đường huyết cao, cây xạ đen phòng và hỗ trợ chữa bệnh ung thư và tuyến giáp, cây lạc tiên chữa bệnh mất ngủ, ngủ không ngon giấc và cây chè vằng lợi sửa tốt cho mẹ sau khi sinh.

Sau 03 năm thành lập, HTX đã khẳng định uy tín và chỗ đứng của mình khi là một trong những đơn vị đi đầu sản xuất dược liệu sạch và đã đạt được các chứng nhận bởi cơ quan Nhà nước, có 03 sản phẩm đạt OCOP 03 sao cấp tỉnh, năm 2022,  có 01 sản phẩm đạt sản phẩm nông thôn tiêu biểu của tỉnh Quảng Bình và đạt sản phẩm nông thôn tiêu biểu cấp khu vực Miền Trung Tây Nguyên. Năm 2023, Chị Mai Thị Thủy tham gia cuộc thi Phụ nữ khởi nghiệp giỏi của tỉnh Quảng Bình và đạt giải Khuyến khích; chị cũng đã được UBND huyện Tuyên Hóa tặng Giấy khen vì có thành tích trong phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”.

Đặc biệt, HTX Thủy Mai là HTX đầu tiên của tỉnh Quảng Bình được Quỹ Thiện Tâm hỗ trợ và chọn làm HTX điểm. Hiện nay HTX đang đầu tư để xây dựng thêm nhà xưởng, thiết bị sản xuất, mua thêm hệ thống làm trà túi lọc và dạng viên các loại thảo dược, mở rộng diện tích, trồng thêm một số cây nguyên liệu khác như cây tía tô và cây rau má để làm trà túi lọc. Kế hoạch trong năm 2024, HTX phấn đấu thêm 02 sản phẩm đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh và 02 sản phẩm đạt OCOP 3 sao cấp huyện; hướng tới đưa sản phẩm ra nước ngoài bằng các kênh bán hàng như shopee, amazon, lazada. 

Hiện nay, các sản phẩm của HTX đều đã được niêm yết giá, mỗi loại cao có giá 250.000 đồng/lọ. Sau khi trừ chi phí, mỗi năm HTX thu về 700 - 800 triệu đồng, so với các cơ sở khác là chưa lớn, nhưng điều phấn khởi là HTX đã tạo công ăn việc làm tại chỗ, có thu nhập ổn định cho 29 hộ nghèo, cận nghèo nơi đây.
Bên cạnh việc đầu tư sản xuất kinh doanh, công tác từ thiện nhân đạo được HTX quan tâm; hàng năm tổ chức tặng quà bình quân 30 suất quà, mỗi suất 500 nghìn đồng khi Tết đến Xuân về; hỗ trợ đột xuất các gia đình có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, bệnh hiểm nghèo, rủi ro do thiên tai hỗ trợ địa phương khi tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao.

Với những nỗ lực của bản thân, hiện nay, sản phẩm của HTX dược liệu sạch Thủy Mai đã có thương hiệu, có uy tín không những trên địa bàn tỉnh Quảng Bình mà còn có vươn xa khắp cả nước.

CTV Thương Huyền (Trung tâm VHTT&TT huyện Tuyên Hóa)