Tuy nhiên, do điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, dự báo nhu cầu sử dụng nước tại địa phương ngày càng tăng cao. Bên cạnh đó, diễn biến thời tiết hàng năm có nhiều biến động phức tạp dẫn đến tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn có nguy cơ gây ảnh hưởng thiếu nước đến sản suất và đời sống sinh hoạt của Nhân dân là rất rõ rệt. Tình trạng thiếu nước thường xảy ra trầm trọng tại các huyện miền núi cao vì có địa hình hiểm trở, điều kiện cấp nước khó khăn như huyện Tuyên Hóa, Minh Hóa, một số xã miền núi của huyện Quảng Ninh và Lệ Thủy. Khu vực đô thị như thành phố Đồng Hới cũng bị ảnh hưởng, tình trạng hạn hán kéo dài làm mực nước tại các hồ Phú Vinh, hồ Bàu Tró bị hạ thấp nghiêm trọng gây thiếu nước, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống, sinh hoạt và sản xuất của Nhân dân.

Xác định tầm quan trọng của tài nguyên nước trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, thời gian qua, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 34/2009/QĐ-UBND ngày 20/12/2009 về việc phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước tỉnh Quảng Bình đến năm 2020; Quyết định số 42/2015/QĐ-UBND ngày 08/12/2015 quy định về quản lý, bảo vệ tài nguyên nước trên địa bàn tỉnh, trong đó quy định trách nhiệm quản lý tài nguyên nước của các sở, ngành, địa phương. Cùng với đó, tỉnh cũng đã chủ động bố trí ngân sách địa phương để đầu tư cho các dự án quan trọng như: Thăm dò, khai thác nước dưới đất cho Khu Kinh tế Hòn La; Quy hoạch phân vùng cấp nước sinh hoạt và vệ sinh nông thôn tỉnh; xây dựng cơ sở dữ liệu về tài nguyên khoáng sản, tài nguyên nước dưới đất phục vụ công tác lưu trữ, khai thác sử dụng thông tin trong quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh đã hoàn thành việc điều tra, đánh giá hiện trạng khai thác, sử dụng nước dưới đất tại 07 huyện, thị xã: Lệ Thủy, Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hóa, Minh Hóa và thị xã Ba Đồn; hoàn thành việc điều tra, đánh giá tài nguyên nước mặt và lập danh mục các nguồn nước phải lập hành lang bảo vệ trên địa bàn; đang thực hiện điều tra, đánh giá, dự báo xâm nhập mặn theo các kịch bản nước biển dâng do biến đổi khí hậu và đề xuất biện pháp bảo vệ nguồn nước phục vụ phát triển bền vững đồng bằng ven biển; điều tra, khoanh định, vùng cấm, vùng hạn chế, vùng phải đăng ký khai thác nước dưới đất; đề xuất xây dựng mạng lưới quan trắc chất lượng nước tại các hồ, đập phục vụ cấp nước sinh hoạt trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2023 để tổ chức thực hiện. Đây là những cơ sở dữ liệu quan trọng để đáp ứng việc khai thác hiệu quả, hợp lý nguồn tài nguyên nước phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội cũng như việc đề xuất các giải pháp bảo vệ nguồn nước.

Để bảo vệ nguồn nước ở các hồ chứa thủy lợi, trong giai đoạn 2012 - 2020, từ nhiều nguồn kinh phí, tỉnh đã sửa chữa nâng cấp 27 hồ, đập, cụ thể: Hồ Châu Xá, Phú Hòa, Văn Minh, Mũi Động, Đập Làng, Cồn Cùng (huyện Lệ Thủy); hồ Bàu Sen, xã Phú Trạch, hồ Khe Tọn, hồ Hói Roóc, đập Cây Mưng, Chuồn Chuồn, Đập Làng, Hung Dũ (huyện Bố Trạch), hồ Chà Rơm, đập Ba Nương (huyện Minh Hóa); cụm hồ huyện Tuyên Hóa; hồ Phú Vinh, hồ Bàu Luồng, Bàu Vèng, Bàu Nình (TP. Đồng Hới); hồ Troóc Trâu, Điều Gà, Trởm, Lòng Đèn (huyện Quảng Ninh); hồ Đồng Mười, Khe Cừa, Trung Thuần (huyện Quảng Trạch); củng cố các công trình đê sông, đê biển hoàn thành khoảng 35km, hệ thống đê sông, đê biển đã phát huy tác dụng phòng chống lũ, bão, xâm nhập mặn như: Đê, kè tả Lệ Kỳ; Kè cửa sông Nhật Lệ; khắc phục, sửa chữa đê Mỹ Cương (xã Đức Ninh). Địa phương cũng hoàn thành công bố danh mục nguồn nước phải cắm mốc hành lang bảo vệ, tổ chức cắm mốc hành lang bảo vệ nguồn nước và vùng bảo hộ vệ sinh khu vực lấy nước sinh hoạt hồ Phú Vinh (thành phố Đồng Hới), hồ Vực Nồi (huyện Bố Trạch); hồ Rào Đá (huyện Quảng Ninh); hồ An Mã, hồ Cẩm Ly (huyện Lệ Thủy); hồ Vực Tròn (huyện Quảng Trạch).

Cùng với việc đề cao công tác quản lý, hoạt động tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức cộng đồng về việc bảo vệ tài nguyên nước cũng được các cấp, ngành, địa phương quan tâm. Hàng năm, UBND tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, địa phương, đoàn thể cấp tỉnh tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền phổ biến pháp luật về tài nguyên nước. Các hoạt động đã thu hút được sự quan tâm và tham gia tích cực của toàn xã hội, góp phần nâng cao nhận thức, hành vi, thói quen và cách ứng xử trong bảo vệ, khai thác bền vững tài nguyên nước. Trong giai đoạn 2012 - 2020, hưởng ứng hoạt động Ngày Nước thế giới, Ngày Khí tượng thế giới, từ ngày 18 - 25/3, Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao tiến hành treo 20 - 30 băng rôn ngang, 200 - 300 băng rôn dọc trên các trục đường chính và nơi công cộng trên địa bàn thành phố Đồng Hới theo chủ đề; Tỉnh đoàn Quảng Bình và Đoàn khối Các cơ quan tỉnh tổ chức phát động gần 200 đoàn viên, thanh niên từ các xã, phường, trường học trên địa bàn ra quân làm tổng vệ sinh khu vực Bảo tàng Lịch sử tỉnh và hồ Thành Đồng Hới; Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh đã vận động hơn 12.000 lượt người tham gia hoạt động, tổ chức 36 buổi truyền thông cho trên 5.000 cán bộ, hội viên phụ nữ, vận động 92.980 cán bộ, hội viên phụ nữ thực hiện tốt tiêu chí “3 sạch”, tuyên truyền xây dựng gần 15.000 nhà vệ sinh đạt tiêu chuẩn của Bộ Y tế; Báo Quảng Bình, Đài phát thanh - Truyền hình tỉnh, Cổng Thông tin điện tử tỉnh, Đài phát thanh các huyện, thành phố, thị xã tăng thời lượng phát sóng, tuyên truyền.

Đặc biệt, năm 2019, Sở Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp với UBND huyện Lệ Thủy tổ chức Lễ mít tinh hưởng ứng Ngày Nước thế giới (22/3) và Ngày Khí tượng thế giới (23/3) tại Trung tâm Văn hóa huyện Lệ Thủy với sự tham gia của 15 sở, ngành, đoàn thể và đơn vị cấp, thoát nước, số lượng khoảng 500 người và ra quân làm tổng vệ sinh lưu vực sông Kiến Giang, hói Quy Hậu, bãi tắm Bảo Ninh - Nhật Lệ. Sự kiện đã thu hút sự quan tâm của đông đảo người dân địa phương, góp phần nâng cao nhận thức về sử dụng nguồn nước an toàn, tiết kiệm, nhấn mạnh tầm quan trọng của tài nguyên nước đối với sự phát triển kinh tế - xã hội; vai trò thiết yếu của công tác khí tượng thủy văn trong việc giám sát hệ thống trái đất nhằm đưa ra dự báo, cảnh báo thời tiết giúp các nhà hoạch định chính sách ứng phó kịp thời với những thách thức của biến đổi khí hậu, qua đó góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về tài nguyên nước trong cán bộ, Nhân dân; đồng thời từng bước thực hiện xã hội hóa về công tác bảo vệ tài nguyên nước trên địa bàn.

Tuy nhiên, nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân về lĩnh vực tài nguyên nước còn hạn chế. Công tác đào tạo, tập huấn về giáo dục nâng cao nhận thức, nghiệp vụ chuyên môn trong lĩnh vực tài nguyên nước thiếu sự quan tâm đúng mức. Việc tuyên truyền, giáo dục và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng về lĩnh vực tài nguyên nước cho cộng đồng và từng nhóm đối tượng trong xã hội chưa được sâu rộng. Việc đưa nội dung giáo dục về tài nguyên nước vào giảng dạy trong hệ thống giáo dục quốc dân chưa được áp dụng. Lực lượng làm nhiệm vụ tranh tra, kiểm tra chuyên ngành về tài nguyên nước chưa có, chỉ lồng ghép trong các đợt thanh kiểm tra của ngành Tài nguyên và môi trường. Việc đưa công tác bảo vệ tài nguyên nước vào nội dung hoạt động ở các tổ chức ở địa phương như khu phố, thôn, ấp, bản và cộng đồng dân cư chưa thực sự trở thành trách nhiệm, nghĩa vụ…

Mặt khác, do đối tượng sử dụng nước đa dạng, phạm vi địa bàn rộng, lực lượng cán bộ ít nên công tác kiểm tra, kiểm soát việc khai thác, sử dụng tài nguyên nước và xả nước thải vào nguồn nước còn nhiều hạn chế và thiếu kịp thời; tình trạng gây ô nhiễm nguồn nước do việc sử dụng các loại hóa chất độc hại trong sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và sản xuất công nghiệp nhỏ lẻ chưa kiểm soát hết. Công tác điều tra, đánh giá chất lượng nước mặt, nước dưới đất ở địa phương chủ yếu mới tập trung ở các vùng trọng điểm, nhiều khu vực không thực hiện được do nguồn lực của địa phương còn khó khăn chưa đáp ứng đủ. Công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động khai thác, sử dụng nước, xả nước thải vào nguồn nước chưa thực hiện thường xuyên và lực lượng ở cơ sở hạn chế…

Để bảo vệ, khai thác nguồn tài nguyên nước bền vững, bảo đảm cho mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, thời gian tới, tỉnh tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp, đó là: Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động thăm dò, khai thác, sử dụng tài nguyên nước và xả nước thải vào nguồn nước; nhất là giám sát hoạt động xả nước thải vào nguồn nước của đơn vị sản xuất trong các khu, cụm công nghiệp; quản lý, giám sát chặt chẽ việc khai thác sử dụng nước dưới đất; triển khai dự án bảo vệ tài nguyên nước và xử lý, tái tạo nguồn nước thải; theo dõi, đánh giá, dự báo tình hình suy thoái, cạn kiệt, xâm nhập mặn nguồn nước; thực hiện giải pháp phòng, chống khô hạn, xâm nhập mặn, ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, trước mắt ưu tiên những vùng bị ảnh hưởng nặng; đẩy nhanh tiến độ chương trình, dự án bảo đảm nước sạch, vệ sinh cho người dân, nhất là đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng khan hiếm nước...; đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn người dân thực hiện biện pháp sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả; thường xuyên thông tin về tình hình nguồn nước, chống lãng phí nguồn nước…

PV Minh Huyền