Anh Hà Huy Đệ nhập ngũ năm 1976, vào chiến đấu tại vùng biên giới phía Tây - Nam. Năm 1979, khi đi làm nhiệm vụ thì không may anh bị thương. Điều trị được một thời gian, đến khi vết thương đỡ đi nhiều phần, anh được đơn vị chuyển ra phục vụ tại vùng biên giới phía Tây - Bắc, mãi đến năm 1983 thì xuất ngũ...

Anh Đệ tâm sự: "Trong một lần xin đơn vị về nghỉ phép, tui đã cưới vợ và chúng tôi sinh được đứa con đầu lòng năm 1982, đặt tên cho cháu là Hà Đức Long. Đến năm 1984, vợ chồng sinh cháu thứ hai là Hà Thị Vân. Năm 1986 cháu Hà Đức Vinh ra đời và năm 1988 sinh cháu út Hà Thanh Hoa".

Đi bộ đội trở về, mỗi khi trái gió trở trời là phần đầu, ngực, chân của anh Đệ thường đau nhức... nên muốn làm việc gì cũng khó khăn. Ba mẹ quá nghèo, khi lập gia đình ra riêng, ông bà chỉ có dăm ba sào ruộng cho anh chị làm vốn mà sinh sống. Hai vợ chồng anh Đệ bắt đầu từ đôi bàn tay trắng, cứ thế sớm tối động viên nhau cần mẫn lao động, nuôi con ăn học. Sinh ra trong một gia đình đông con, anh em trong nhà Đệ không mấy ai được học hành đến nơi đến chốn. Nơi quê nghèo của anh, hồi đó chẳng mấy ai quan tâm tới việc học hành nhiều. Được cái trong gia đình anh Đệ có người anh thứ hai là Hà Thái Huệ, đi bộ đội trở về vẫn quyết tâm đi học tiếp. Sau đó nhờ học hành đến nơi đến chốn mà anh Huệ làm được cán bộ, hiểu biết xã hội khá nhiều. Vợ chồng anh Đệ cứ lấy tấm gương bác Huệ mà giáo dục, động viên con cái chăm chỉ học hành...

Anh Đệ cho biết: "Lắm lúc đi làm đồng về mệt toát mồ hôi, thấy các con đang chăm chú ngồi ở bàn học, vợ chồng tui lại động viên nhau gắng làm thêm chút nữa để các con có thời giờ tập trung vào việc học. Cũng may, các cháu rất ham học. Anh em nó chủ yếu tự động viên, bày cho nhau chứ vợ chồng tui có muốn cũng chịu. Vợ chồng thường tâm sự với nhau, mình không có chữ nhiều mà bày vẻ cho các con, thôi thì cố mà làm lụng rồi dành giùm để đầu tư cho các con học đến nơi đến chốn, đó là cách hay nhất...".

Trong câu chuyện với chúng tôi, anh Đệ làm một phép nhẩm tính rất "nông dân": Bình quân mỗi năm tui lo cho một đứa con theo học đại học, phải tốn hết một con trâu nậy (khoảng 15 triệu đồng). Tổng cộng mỗi đứa học bốn năm, tốn hết bốn con trâu. Học xong thi phải mua xe máy và trang bị cho con đi xin việc, chí ít cũng phải tốn thêm 2 con trâu nữa. Đó là một nói tới chuyện học đại học của các con, trước đó, thằng anh cả và thằng thứ ba phải đi ôn thi đại học mất mấy năm ròng, tốn của tui đến năm con trâu... Nhờ bàn bạc kỹ, vợ chồng nuôi 7-8 con trâu, bò mỗi năm, sau đó bán lấy tiền bỏ ống tiết kiệm, vay mượn thêm tiền của bà con, ngân hàng... đầu tư cho con ăn học.

Nhờ quan tâm, đầu tư vào chuyện học của các con, đến nay cả 4 người con anh Đệ đều đã và đang học đại học (Hà Đức Long đã tốt nghiệp khoa Triết học, Trường Đại học khoa học - Huế, công tác tại tỉnh Ninh Thuận, Hà Thị Vân tốt nghiệp Trường Đại học sư phạm - Huế, hiện là giáo viên ở xã Phúc Trạch, huyện Bố Trạch, riêng Hà Đức Vinh đang học tại Trường Đại học khoa học - Huế và Hà Thanh Hoa đang theo học tại Trường Đại học bách khoa Đà Nẵng). Gia đình anh Hà Huy Đệ đã trở thành một tấm gương sáng về phong trào hiếu học tại vùng đất rẻo cao xã Mai Hoá, huyện Tuyên Hoá.

Theo Văn Minh