Lễ hội cầu ngư là lễ hội truyền thống xuất hiện cách đây hàng chục năm, trải qua thời gian, lễ hội mai một dần. Vài năm trở lại đây, lễ hội đã được bà con ngư dân khôi phục lại và đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia theo Quyết định số 4069/QĐ-BVHTTDL ngày 30/10/2018. Năm 2023, UBND xã Hải Ninh, Ban Công tác Mặt trận, Ban Điều hành thôn Cừa Thôn tổ chức lễ hội với quy mô khá lớn cả phần lễ và phần hội nhằm thu hút nhiều người đến với lễ hội.

Ông Mai Đình Lừa, người cao tuổi ở thôn Cừa Thôn cho biết: “Tương truyền, hàng trăm năm trước, ở vùng đất Hải Ninh này, ngư dân đã bắt gặp xác cá Voi chết trôi dạt vào gần bờ. Ngư dân đã làm lễ mai táng, xây dựng lăng để thờ cúng và hằng năm, ngư dân tổ chức lễ hội cúng cá Voi. Theo thời gian, tục lệ này mai một dần và lăng thờ cá Voi cũng không còn nguyên vẹn, chỉ còn dấu tích là một vài hòn đá tảng. Người dân gọi đó là Lăng Ông; lễ hội cúng cá Voi thì chuyển thành lễ hội cầu ngư. Đến năm 2017, xã Hải Ninh đầu tư 2,7 tỷ đồng để xây dựng mới Đền cầu ngư trên nền dấu tích cũ. Ngôi đền được xây dựng khá trang nghiêm với nhiều họa tiết tinh xảo, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng tâm linh của người dân vùng biển”.

Ông Phạm Văn Liệu, Chủ tịch UBND xã Hải Ninh cho biết: “Lễ hội cầu ngư ngày nay được tổ chức vào rằm tháng 6 hàng năm là dịp để người dân Hải Ninh ôn lại lịch sử truyền thống quê hương và mang những giá trị văn hóa lịch sử truyền lại cho con cháu mai sau. Đây là hoạt động văn hóa phi vật thể không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người dân miền biển Hải Ninh. Trong lễ hội, mọi người, mọi nhà đều có những đóng góp công sức vào việc dựng trại, trang hoàng sân lễ thêm phần đặc sắc. Ngư dân dâng lên những vị thần tối cao của biển cả những sản vật và tấm lòng thành kính nhất để cầu cho một năm quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, trời yên biển lặng, mùa màng thuận lợi, đánh bắt được nhiều tôm, cá, dân làng ấm no, hạnh phúc”.

Ngay từ sáng sớm, người dân địa phương đã đổ về cửa biển Cừa Thôn để được hòa mình vào không gian linh thiêng thành kính của lễ hội. Các hoạt động truyền thống diễn ra tại lễ hội như lễ nghinh thần, lễ cúng tế thần linh trên biển, lễ tế chánh cầu ngư... với tâm niệm cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bà con ngư dân đi biển được an toàn.

Phần hội diễn ra khá sôi nổi với các hoạt động văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao, đặc biệt là hội bơi trải trên biển thu hút đông đảo bà con ngư dân đến xem, cổ vũ. Hội bơi trải trên biển vừa là nét đẹp văn hóa dân gian, vừa là một hình thức tế lễ cầu phúc, cầu siêu cho những người xấu số, tử nạn trên biển. Theo Ô Châu cận lục của Dương Văn An “Năm nào hạn hán, Nhân dân bơi trải liền được mùa” cho thấy từ xưa, ngư dân đã tổ chức hội bơi trải để cầu cho mưa thuận gió hòa, tôm cá đầy khoang. Trong bơi trải có lễ buông phao, cầu siêu cho những linh hồn trôi nổi trên biển được siêu thoát. Lễ hội không chỉ là một phong tục tập quán mà còn lưu giữ tín ngưỡng dân gian mang nét đẹp văn hóa, tôn giáo của ngư dân.

Nét mới của lễ hội cầu ngư trong những năm gần đây là sự xuất hiện của các gian hàng ẩm thực giới thiệu những sản phẩm tiêu biểu, đặc trưng, những món ăn hải sản miền biển của địa phương.  

Việc khôi phục và duy trì lễ hội cầu ngư có ý nghĩa rất quan trọng nhằm mang đến cho người dân địa phương một lễ hội truyền thống, tuyên truyền về hoạt động văn hóa, ẩm thực đặc sắc của ngư dân, góp phần xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Lễ hội cầu ngư minh chứng cho sức sống bền bỉ, dẻo dai của người dân làng chài với niềm tin vào nghề truyền thống của cha ông, để mỗi thế hệ mai sau lại nối tiếp làm giàu cho quê hương, khẳng định chủ quyền biển đảo thiêng liên của Tổ quốc.

CTV Ngọc Khang