Cụ thể, tỷ lệ đi học chung và đi học đúng tuổi ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông của tỉnh so với bình quân chung của cả nước cao hơn đáng kể. Toàn tỉnh có 97,7% người dân từ 15 tuổi trở lên biết đọc biết viết, trong 10 năm (2009 - 2019), tỷ lệ này tăng 02 điểm phần trăm, cao hơn 1,9 điểm phần trăm so với cả nước và cao hơn 1,5 điểm phần trăm so với khu vực Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung. Điều này cho thấy, mức độ tiếp cận với giáo dục phổ thông của người dân ngày càng được tăng lên, trình độ dân trí của người dân đã được cải thiện, hầu hết trẻ em trong độ tuổi đi học phổ thông đang được đến trường.
Bên cạnh đó, tuổi thọ trung bình người dân tiếp tục tăng, từ 71,1 tuổi năm 2009 lên 72,1 tuổi năm 2019, chỉ số già hóa tăng từ 35,2% năm 2009 lên 48,1% năm 2019. Tỷ lệ suy dinh dưỡng cân nặng theo tuổi ở trẻ <05 tuổi năm 2009 là 25,9% giảm xuống còn 17,0% năm 2019. Tỷ suất tử vong trẻ em <01 tuổi năm 2010 là 18,1%o giảm xuống còn 16%o năm 2019. Tỷ suất tử vong trẻ em <05 tuổi năm 2010 là 27,3%o giảm xuống còn 25,1%o năm 2019. Tỷ suất tử vong mẹ năm 2009 là 16,0%o giảm xuống còn 14,2%o năm 2019. Tỷ suất chết thô giảm từ 7,3%o năm 2010 giảm xuống còn 6,5%o năm 2019.

Có được kết quả đó là nhờ các cấp, ngành trong tỉnh đã quan tâm, nỗ lực triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lương dân số, chăm sóc sức khỏe Nhân dân. Giai đoạn 2010 - 2020, cùng với việc ban hành các văn bản chỉ đạo, UBND tỉnh đã ban hành các kế hoạch triển khai nhiều mô hình, đề án như: Đề án Sàng lọc trước sinh và sơ sinh, Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân, Mô hình Tư vấn và chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng, Mô hình Giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, Đề án Kiểm soát dân số vùng biển, đảo và ven biển (Đề án 52); đồng thời chỉ đạo Ủy ban MTTQVN tỉnh và các đoàn thể chính trị - xã hội phát động phong trào thi đua, tuyên truyền, vận động đoàn viên, hội viên và các tầng lớp Nhân dân hưởng ứng thực hiện.

Kết quả, đối với Đề án Sàng lọc trước sinh và sơ sinh, ban đầu Đề án được triển khai thí điểm tại 47 xã từ năm 2009, đến nay được mở rộng tại 100% xã, phường, thị trấn. Để chuyển đổi hành vi của đối tượng và tham gia sàng lọc, các cấp, ngành đã thực hiện đồng bộ các giải pháp về tuyên truyền vận động. Từ năm 2010 - 2020, toàn tỉnh đã thực hiện 6.781 ca sàng lọc trước sinh. Tỷ lệ bà mẹ mang thai được sàng lọc trước sinh hàng năm đều tăng, đạt 14,72% năm 2020. Tỷ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc sơ sinh hàng năm tăng, đạt 9,9% vào năm 2020.

Về Mô hình Tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân, qua các năm triển khai thực hiện đã mang lại hiệu quả thiết thực, ngày càng có nhiều vị thành niên, thanh niên (VTN,TN), đặc biệt là những nam, nữ chuẩn bị kết hôn tham gia tư vấn, sinh hoạt câu lạc bộ đã mạnh dạn thổ lộ những băn khoăn, vướng mắc về vấn đề liên quan đến lứa tuổi và giới tính; các VTN,TN được cung cấp những kiến thức cần thiết về tâm lý lứa tuổi, những tình huống về giới tính, thông tin về các biện pháp tránh thai và dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, tài liệu truyền thông, được tư vấn, khám sức khỏe theo quy định. Toàn tỉnh đã tổ chức được 643 hội thảo, hội nghị nói chuyện chuyên đề với sự tham gia của 15.488 đối tượng; tư vấn được 262 buổi có hơn 9.000 người tham dự; tổ chức 202 lớp tập huấn cung cấp kiến thức và kỹ năng tư vấn tiền hôn nhân cho 1.640 cán bộ viên chức và cộng tác viên dân số ở cơ sở; in ấn gần 50.000 tờ rơi tuyên truyền về sức khỏe sinh sản tuổi VTN,TN; khám sức khỏe tiền hôn nhân cho 3.710 em VTN,TN. Việc thực hiện Mô hình đã góp phần bảo vệ, nâng cao sức khỏe cho nam, nữ VTN,TN, giảm tỷ lệ phụ nữ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục kể cả HIV/AIDS, lây truyền từ mẹ sang con; tăng số phụ nữ mang thai lần đầu có kiến thức, thực hành chăm sóc sức khỏe và nuôi con có khoa học; giảm tỷ lệ nạo, phá thai ở tuổi VTN,TN; giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 05 tuổi, giảm tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 01 tuổi...

Đối với Mô hình Tư vấn và chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng, năm 2013, Mô hình triển khai tại thí điểm tại 05 xã, phường tại thành phố Đồng Hới và huyện Tuyên Hóa, đến nay được nhân rộng trên 35 xã, phường, thị trấn trong toàn tỉnh. Qua Mô hình, đã tổ chức được 31 lớp tập huấn về kỹ năng tư vấn và chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho 1.202 cán bộ dân số các cấp; 06 hội nghị phổ biến kiến thức các vấn đề về già hóa dân số, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, hướng dẫn kỹ năng phòng bệnh, chữa bệnh và tự chăm sóc sức khỏe ở người cao tuổi cho 600 hội trưởng các chi hội người cao tuổi; tiến hành 236 hội nghị, tập huấn, tư vấn, nói chuyện chuyên đề về chăm sóc sức khỏe cho hơn 11.000 người cao tuổi; sinh hoạt Câu lạc bộ “Người cao tuổi giúp người cao tuổi” được 204 buổi, có 8.790 thành viên tham gia; tổ chức các đợt chiến dịch tư vấn, khám sức khỏe cho 3.821 cụ cao tuổi; tổ chức Hội thi “Người cao tuổi sống vui, sống khỏe, tuyên truyền chính sách, pháp luật dân số và phát triển”. Mô hình đã tạo điều kiện cho các cụ cao tuổi có cơ hội chia sẻ, trao đổi những kiến thức liên quan đến chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, góp phần giúp các cụ sống vui, sống khỏe, sống có ích, được cộng đồng dân cư đánh giá cao.

Ngoài ra, các cấp, ngành cũng đã triển khai Mô hình Giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống từ năm 2010 - 2014 và năm 2020 tại 20 xã đồng bào dân tộc thiểu số thuộc địa bàn huyện Minh Hóa, Tuyên Hóa, Bố Trạch, Quảng Ninh, Lệ Thủy với nhiều hoạt động thiết thực, có ý nghĩa như: Tập trung tuyên truyền những chính sách cơ bản về dân số, chăm sóc sức khoẻ sinh sản (SKSS), kế hoạch hóa gia đình (KHHHGĐ), những nguy cơ của tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống cho 3.492 đại biểu đại diện lãnh đạo Đảng, chính quyền, đoàn thể và đồng bào dân tộc, góp phần thay đổi nhận thức của người dân, từng bước nâng cao chất lượng dân số; tập huấn kỹ năng tư vấn KHHHGĐ cho cán bộ dân số cấp xã; tổ chức cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS, KHHHGĐ; cấp gói đẻ sạch, viên Obimin và các dịch vụ tránh thai nhằm góp phần nâng cao chất lượng dân số, chăm sóc SKSS, KHHHGĐ tại các xã vùng đồng bào dân tộc. Đối với Đề án 52 cũng được triển khai tại 27 xã biển, ven biển thuộc 05 huyện, thành phố, qua đó cung cấp một số thiết bị dụng cụ y tế như bộ dụng cụ KHHGĐ, dụng cụ đặt vòng, tháo vòng, bơm Kaxman, nồi luộc dụng cụ, nồi hấp, tủ sấy và một số dụng cụ y tế khác… đã tạo được ấn tượng mạnh mẽ trong nhận thức của người dân về công tác dân số...

Để tiếp tục nâng cao chất lượng dân số, đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và sự phát triển kinh tế - xã hội, thời gian tới, các cấp trong tỉnh xác định tập trung tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước đối với công tác dân số và phát triển; đẩy mạnh thực hiện các chính sách hỗ trợ vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, người dân tộc thiểu số, người thuộc hộ nghèo, cận nghèo, người có công với cách mạng, người khuyết tật; đổi mới công tác truyền thông, giáo dục với hình thức phù hợp đến tất cả các tầng lớp Nhân dân nhằm nâng cao nhận thức, hành động về dân số và phát triển về các vấn đề nâng cao sức khỏe thể chất, trí tuệ, tinh thần cho nhóm đối tượng đặc biệt; triển khai thực hiện tốt các mô hình, đề án nâng cao chất lượng dân số; mô hình cung cấp dịch vụ và vận động để tăng sự chấp nhận sàng lọc sơ sinh tại cộng đồng; giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống; đẩy mạnh nghiên cứu về dân số và phát triển, trọng tâm là chất lượng và lồng ghép yếu tố dân số vào kế hoạch phát triển của từng ngành, từng lĩnh vực; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, thực hiện chuẩn hóa đội ngũ cán bộ dân số các cấp, ngành phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

N.Q