Chân dung bác sỹ - thầy giáo Trần Hữu Quý

Căn nhà gỗ rợp bóng cây xanh của bác sỹ Trần Hữu Quý vang vang tiếng trẻ học bài. Bây giờ đã xế trưa nhưng vợ của ông bảo lớp còn ba mươi phút nữa mới hết giờ. Trong thời gian chờ đợi, chúng tôi ngồi chiêm ngưỡng giá sách đồ sộ, lịch làm việc kín đặc của ông trên tường và hình dung sắp được gặp một vị bác sỹ nguyên tắc và lạnh lùng. Thế mà, nụ cười hồn hậu và cái bắt tay thân tình của ông trong lần đầu gặp mặt đã xua ngay ý nghĩ đó. Trước mắt chúng tôi là người đàn ông nhỏ bé, điềm tĩnh và giản dị. Sự thông tuệ, hiểu biết và từng trải sâu sắc toát lên trong từng cử chỉ, câu nói của ông. Bên ly trà nóng, câu chuyện về ông, người bác sỹ - thầy giáo Trần Hữu Quý cứ thế được lật giở ra…

Sinh năm 1943 trong một gia đình nông dân nghèo ở thôn Lệ Kỳ, xã Vĩnh Ninh (huyện Quảng Ninh), Trần Hữu Quý thi đỗ trường Đại học Y Hà Nội lúc 18 tuổi. Ngày đó, giữa lúc đạn bom còn ác liệt, để ra đến Thủ đô Hà Nội, cậu học trò nghèo đã phải đi bộ mất gần cả tháng trời. Khổ cực là thế nhưng trong ông không mòn nổi quyết tâm trở thành thầy thuốc chữa bệnh cứu người. Năm 1967, Trần Hữu Quý trở thành người lính cụ Hồ trong lớp lớp sinh viên Hà Nội lên đường bảo vệ Tổ quốc. Như là duyên nghiệp, trong hàng ngũ quân đội, ông đã được tuyển chọn tiếp tục đào tạo tại Học viện Quân y. Với tấm bằng tốt nghiệp loại giỏi, Trần Hữu Quý được giữ lại trường đào tạo chuyên khoa và được phân công công tác tại Khoa Tim mạch - Viện Quân y 103. Năm 1979, ông chuyển công tác vào thành phố Hồ Chí Minh, chủ nhiệm bộ môn và tham gia giảng dạy tại Học viện Quân y cơ sở 2. Sau đó, ông giữ chức Truởng khoa Tim mạch Bệnh viện Nhân dân 115, được bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành Hội Tim mạch thành phố Hồ Chí Minh. 46 năm gắn bó với nghề thầy thuốc được ông gói gọn trong từng ấy câu tưởng như có thể tìm thấy trong bất cứ bản sơ yếu lý lịch nào nhưng nhìn những tấm bằng chứng nhận công trình khoa học của ông được đặt trang trọng trong tủ lưu niệm, chúng tôi biết sự nghiệp chữa bệnh cứu người của ông đáng để nói nhiều hơn thế. Và hơn thế nữa, những tấm hình kỷ niệm, các bức thư người bệnh gửi cho ông mà chúng tôi được xem đã phần nào vẽ nên chân dung một người bác sỹ tận tâm, tận tụy với người bệnh. Ông giữ chúng như là những kỷ vật quý giá nhất trong hơn nửa cuộc đời gắn bó với nghề y.

Xa quê 46 năm, những năm đầu của tuổi 50 nghe trong lòng thôi thúc, giục giã tiếng gọi của quê hương, ông đã quyết định trở về căn nhà thời thơ ấu với tóc trên đầu đã bạc. Với ông, dường như cuộc sống chỉ vừa mới bắt đầu. Không cho phép mình một phút nghỉ ngơi, ông dồn những ấp ủ, dự định cho quê hương vào từng ngày tháng còn lại của cuộc đời. Người ta phỏng đoán ông sửa lại nhà to hơn, rộng hơn để mở phòng mạch kiếm tiền. Với kinh nghiệm dày dặn của một bác sỹ chuyên khoa gần 50 năm trong nghề, Trần Hữu Quý hoàn toàn có đầy đủ điều kiện để làm điều đó. Ắt hẳn đó sẽ là lựa chọn của nhiều bác sỹ khi cầm trên tay sổ hưu, nhưng với Trần Hữu Quý thì không. Ông mở rộng cửa để ngày hai buổi đón bạn bè, hàng xóm đến chơi, mỗi lúc sáng sớm, khi khuya khoắt có người nào đau ốm cần ông giúp đỡ và treo biển khám bệnh miễn phí cho bà con ngoài cửa. Ngày ngày, người làng cứ đến nhờ ông thăm bệnh, kê đơn thuốc rồi chuyện trò. Nhiều người ở xa nghe tiếng ông cũng tìm đến. Họ tin tưởng vào tay nghề của ông bởi nhiều ca được ông đoán bệnh kê đơn đã thuyên giảm rõ rệt và hơn nữa là sự tận tình của ông với từng người bệnh. Có những ca bệnh khó, không đủ phương tiện cứu chữa, ông tận tình đưa họ lên bệnh viện tỉnh nhờ các đồng nghiệp giúp đỡ. Ông còn dành tặng số tiền tích lũy được những năm làm nghề cho làng góp thêm để xây đình, sân bóng chuyền, nhà văn hóa cho bà con có chỗ vui chơi, lễ hội. Vậy nên, dù mới chỉ về quê được một năm nhưng với người dân Lệ Kỳ, bác sỹ Trần Hữu Quý lúc nào cũng gần gũi, thân thuộc như chưa từng có hơn nửa đời người xa quê.

Bên cạnh những việc làm thiết thực cho quê hương, ông trăn trở, canh cánh một nỗi lòng khi học trò trong làng chưa biết nhiều về ngoại ngữ. Môn học này vẫn chỉ đang dừng lại trên sách vở trong nhà trường, học để thi chứ không phải học để biết. Ông cho biết, mấy mươi năm gắn bó với nghề y là từng ấy năm ông tôi rèn ngoại ngữ. Từ việc tiếp cận tiếng Anh trên phương diện thuật ngữ chuyên ngành y khoa, ông miệt mài học tập để có thể giao tiếp được và hoàn thành các công trình nghiên cứu khoa học nước ngoài. Vốn Anh ngữ đã được ông dùng kèm cặp hai cô con gái của mình để họ tiếp tục hoàn thành chương trình nghiên cứu sinh ở nước ngoài. Về quê, từ ngày kèm giúp đứa cháu họ học tiếng Anh để thi, điều trăn trở ấy càng lớn lên trong ông. Ông muốn cháu mình cùng những đứa trẻ trong làng có một môi trường học tập ngoại ngữ tốt hơn. Và ông quyết định mở lớp dạy tiếng Anh miễn phí cho học trò trong làng. “Hơn chục năm trời đứng trên bục giảng, tôi cũng có chút ít kinh nghiệm sư phạm, có ít vốn liếng ngoại ngữ. Tôi muốn giúp một tay để học trò trong làng tôi được học tiếng Anh, được giao tiếp tiếng Anh hằng ngày”, ông tâm sự. Quyết định như thế, Trần Hữu Quý đến nói chuyện với các thầy, cô giáo ở trường Tiểu học, THCS trong xã, tìm hiểu sách giáo khoa, phương pháp giảng dạy tiếng Anh trong nhà trường và tự mình lên kế hoạch, chương trình giảng dạy. Lúc đầu là một nhóm con cháu trong nhà đến nhờ ông chỉ giúp, sau là lũ trẻ hàng xóm rồi đến các học trò ở xa được phụ huynh đưa đến nhờ thầy kèm dạy. Sau một tháng thử nghiệm, cuối năm 2012, lễ khai giảng “Lớp ươm mầm tiếng Anh” với 30 em học sinh tại nhà thầy giáo Trần Hữu Quý đã được tổ chức trang trọng, ấm cúng trước sự chứng kiến của đại diện các thầy, cô giáo 02 Trường Tiểu học, THCS Vĩnh Ninh, cùng lãnh đạo địa phương và bà con làng xóm. Cứ mỗi tuần bốn buổi, trẻ con trong làng lại rủ nhau đến lớp học tiếng Anh của thầy Quý. Đây vốn là căn phòng rộng rãi, thoáng mát ngày trước ông dùng để đọc sách, giờ được bỏ thêm hai dãy bàn ghế, một tấm bảng lớn, một giá sách để ngày ngày thầy trò cùng luyện ngoại ngữ. Lớp học được tổ chức bài bản, quy cũ, có nội quy lớp học, ban cán sự lớp và chương trình học tập toàn khóa. Các em được làm quen với sách tiếng Anh có song ngữ như: Family and Friends, Let’s Learn; tiếp thu một phương pháp học tập mới, trong đó thầy và trò cùng đàm thoại. Mỗi ngày đến lớp, các em phải hoạt động tích cực bằng cách thực hành các đoạn hội thoại tiếng Anh, tìm hiểu từ mới, sau đó là phân tích hành văn, ngữ pháp và rút ra bài học. Các em được luyện nói, nghe, viết cùng radio, đoạn video giao tiếp Anh ngữ, học các bài hát thiếu nhi, tham gia các trò chơi và nghe thầy kể chuyện về văn hóa của người Anh; đồng thời thầy - trò sẽ giao tiếp bằng tiếng Anh nhằm phát huy tối đa năng lực đàm thoại của các em. Phương pháp học tập theo nhóm được phát huy triệt để. Em Trà My, học sinh lớp 7, Trường THCS Vĩnh Ninh chia sẻ: “Em và các bạn rất thích đến học tiếng Anh với thầy Quý. Chúng em được thầy hướng dẫn thực hành giao tiếp các tình huống đơn giản trong cuộc sống hằng ngày nên chúng em rất dễ nhớ từ vựng và các cấu trúc ngữ pháp”. Sau giờ lên lớp, Trần Hữu Quý lại làm công việc của một nhà giáo như soạn bài, chấm bài, nghiên cứu sách giáo khoa trong nhà trường, tìm tài liệu để lựa chọn những nội dung phù hợp đưa vào bài giảng của mình. Khóa học của lớp “Lớp ươm mầm tiếng Anh” gồm 04 tháng, cứ mỗi tháng ông cho học sinh làm bài kiểm tra định kỳ và cuối khóa lại tổ chức kỳ thi đánh giá chất lượng cho tất cả các lớp, tiến hành lễ tổng kết, khen thưởng cho những em có kết quả học tập tốt. Đến nay, lớp đã khai giảng được 03 khóa với 180 em theo học và hiện có 05 lớp, mỗi lớp 25 em học đều đặn 04 buổi/tuần. Ngoài thời gian đó, một số em học sinh yếu ở các lớp được thầy kèm riêng thêm buổi để theo kịp các bạn.

Trao đổi với chúng tôi về chất lượng của “Lớp ươm mầm tiếng Anh”, thầy giáo Hà Đức Thuyết, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Vĩnh Ninh cho biết: “Điều chúng tôi hết sức trân trọng ở bác Trần Hữu Quý là đã truyền được niềm say mê, hứng thú học ngoại ngữ cho học sinh của chúng tôi. Chúng tôi không bàn luận về phương pháp dạy học của bác song phải thừa nhận học sinh của chúng tôi đã có những bước tiến rõ rệt trong môn ngoại ngữ từ khi đến với lớp học này. Nhà trường đánh giá cao sự phối hợp tích cực của bác trong việc giáo dục các em”. Điều đáng nói ở đây là Trần Hữu Quý dành toàn tâm, toàn ý cho lớp học không bắt nguồn từ ý định thực dụng nào. Ông không thu học phí của các em, cũng không bắt buộc bất kỳ một khoản đóng góp nào cho lớp học, thậm chí, sách học của các em ông còn tự mình mua sắm và phát miễn phí cho các em. Nhiều phụ huynh lúc đầu hết sức ái ngại khi đưa con đến xin học. Họ chủ động đề xuất mức học phí nhưng tấm lòng trong sáng của ông khiến họ cảm phục. Thỉnh thoảng, trò lại biếu thầy quả cam, lon gạo, những món quà quê thấm đẫm tình cảm mà với ông là vô giá. Ông bảo, niềm hạnh phúc lớn nhất của ông là mỗi ngày thấy trò đến lớp chăm chỉ, tiến bộ hơn, mỗi ngày ra đường có học trò cúi chào thầy Quý. Như thế là ông biết tâm nguyện của mình đã đi đúng hướng và được đồng cảm.

Năm nay, Trần Hữu Quý tròn 70 tuổi. Tuy đã bước sang tuổi xế chiều nhưng tâm hồn ông vẫn còn tươi tắn lắm. Hằng ngày, ông đọc sách, uống trà, chăm cây buổi sớm, tíu tít với lũ trẻ và chiều về thì dành thời gian đi chơi cầu với bạn già, thăm bà con hàng xóm. Chúng tôi có dịp được đọc những vần thơ ông viết là những giãi bày chân tình của một con người nặng lòng với quê hương: “Đất khách muôn trùng sao chật hẹp. Quê nhà một góc rộng mênh mông”. Nếu quê hương đã đón ông trở về trong ấm áp tình làng nghĩa xóm thì riêng ông vẫn đang ngày ngày vun vén để tình cảm ấy thêm trọn vẹn và nồng ấm hơn.

Lê Tâm