Cụ thể, vụ Đông Xuân 2020 - 2021, tổng sản lượng lương thực thực hiện 216.376 tấn, đạt 112,5% kế hoạch, bằng 104,4% cùng kỳ, trong đó cây lúa gieo cấy 29.613,5 ha/29.591 ha, năng suất 64,1 tạ/ha, đạt 110,5% kế hoạch; sản lượng 189.822 tấn, đạt 110,9% kế hoạch; cây ngô thực hiện 4.347 ha/4.000 ha, năng suất dự ước 61 tạ/ha, đạt 113,8% kế hoạch; sản lượng 26.516 tấn, đạt 123,6% kế hoạch; cây lạc có diện tích 3.686 ha/4.300 ha, năng suất 24,2 tạ/ha, đạt 101% kế hoạch; sản lượng 8.920 tấn…

Toàn tỉnh cũng đã thực hiện cánh đồng lớn với diện tích 7.270 ha, bằng 100,5% cùng kỳ, cụ thể cây sắn 3.800 ha (Bố Trạch), cây lúa 3.443 ha (Lệ Thủy 3.408 ha, Bố Trạch 35 ha), cây lạc 17 ha (Bố Trạch), cây ngô 10 ha (Bố Trạch). Đến cuối vụ có khoảng 90% sản lượng sản phẩm trên diện tích cánh đồng lớn được các doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh liên kết bao tiêu, hiệu quả lợi nhuận tăng 15 - 20% so với diện tích không thực hiện liên kết. Bên cạnh đó, các địa phương đã chuyển đổi trên đất lúa hiệu quả thấp sang các cây trồng khác 112,6 ha, đạt 82% kế hoạch cả năm, trong đó chuyển đổi sang cây trồng cạn 87,4 ha, trung bình lãi 10 - 30 triệu đồng/ha, cao gấp 02 - 03 lần so với trồng lúa, trong đó chuyển sang trồng sen, ngô, lạc có hiệu quả cao; chuyển đổi sang mô hình kết hợp lúa - cá 25,2 ha, ước tính năng suất đạt 20 - 30 tạ/ha.

Có được kết quả đó là do ngay từ đầu vụ sản xuất, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã chỉ đạo Công ty TNHH Một thành viên khai thác công trình thủy lợi và các địa phương xây dựng, thực hiện tốt phương án tưới tiết kiệm nước cho từng hồ đập ngay trong vụ sản xuất Đông Xuân, giành nước cho vụ Hè Thu nên nhìn chung vụ Đông Xuân không xảy ra hạn cục bộ, đảm bảo sản xuất. Công tác giống ngày càng được chú trọng, các địa phương tập trung chỉ đạo đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu giống theo hướng sử dụng giống có thời gian sinh trưởng trung và ngắn ngày (chiếm khoảng 67% diện tích thực hiện), tỷ lệ sử dụng giống xác nhận chiếm 62%, giống chất lượng chiếm 65% diện tích gieo cấy, với các giống lúa chủ lực như P6, HN6, PC6, HT1... Công tác sản xuất thử nghiệm và trình diễn các giống mới trên địa bàn được quản lý chặt chẽ nhằm xác định các giống triển vọng có năng suất cao như KH336, CT16, VNR20, Phong Nha 99... và giống chất lượng cao như ST24, ST25, Hương Việt 3… để tiếp tục khẳng định nhằm nhân rộng cho các năm sau. Các đơn vị, địa phương đã tăng cường thanh, kiểm tra cơ sở sản xuất, kinh doanh vật tư nông nghiệp; phát hiện, xử lý và ngăn chặn kịp thời, có hiệu quả các loại vật tư không đảm bảo chất lượng, hàng giả trên thị trường, góp phần bảo vệ quyền lợi cho nông dân.

Tuy nhiên, ở một số địa phương vẫn còn tồn tại các giống đã thoái hóa, nhiễm sâu bệnh gieo cấy với diện tích lớn, tỷ lệ sử dụng giống xác nhận còn thấp. Việc nhân rộng các mô hình canh tác tiên tiến, sử dụng giống mới còn chậm và không đồng đều giữa các vùng, địa phương trong tỉnh. Tình hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng triển khai còn chậm, chưa mang tính ổn định, đầu ra sản phẩm chưa đa dạng, manh mún, còn thiếu liên kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm, chưa tập trung thành vùng sản xuất hàng hóa lớn. Sản xuất theo cánh đồng lớn tuy có hiệu quả kinh tế cao nhưng doanh nghiệp tham gia chưa nhiều, liên kết với người dân chưa bền vững, năng lực quản lý, kỹ thuật sản xuất và năng lực tài chính của doanh nghiệp còn hạn chế.

Vụ Hè Thu, toàn tỉnh phấn đấu gieo cấy 16.000 ha cây lúa, năng suất 46 tạ/ha, sản lượng 73.600 tấn; lúa tái sinh 6.000 ha, năng suất 25 tạ/ha, sản lượng 15.000 tấn; 800 ha cây ngô, năng suất 36 tạ/ha, sản lượng 2.880 tấn và 500 ha cây lạc, năng suất 17 tạ/ha, sản lượng 850 tấn.

Để đảm bảo gieo cấy lúa Hè Thu bắt đầu từ ngày 20/5 - 05/6 và thu hoạch trước 30/8, các địa phương đã cụ thể hóa, thực hiện đúng kế hoạch sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhất là trên đất lúa kém hiệu quả; vận động người sản xuất đẩy mạnh sản xuất lúa ở những diện tích đảm bảo nước tưới, tích cực chuyển đổi trên diện tích đất lúa không đảm bảo nước tưới sang các cây trồng ngắn ngày khác, kiên quyết không để ruộng hoang. Bên cạnh đó, các ngành, đơn vị và địa phương rà soát để xây dựng phương án chống hạn, tích nước, sử dụng nước của các hồ chứa hợp lý, xây dựng kế hoạch tưới tiết kiệm nước, đảm bảo cân đối đủ nước cho sản xuất và thực hiện chuyển đổi cây trồng phù hợp đối với những vùng không cân đối đủ nguồn nước tưới khi xảy ra hạn hán; tập trung lực lượng lao động tu sửa, nạo vét hệ thống kênh mương, đê bao, các cống cửa lấy nước của hệ thống thủy lợi, nạo vét các kênh dẫn, kênh trên đê để dự trữ nước khi có mưa; theo dõi chặt chẽ tình hình khí tượng, thủy văn để thực hiện phương án điều tiết nước phù hợp nhằm đảm bảo an toàn và vận hành hiệu quả các hồ chứa nước trong mùa mưa bão đồng thời tích nước hợp lý phục vụ sản xuất. Đặc biệt, các trạm bơm nước trực tiếp từ các sông có nguy cơ nhiễm mặn như Văn Hóa, Châu Hóa (huyện Tuyên Hóa), Quảng Lộc, Quảng Tân (thị xã Ba Đồn)… thường xuyên kiểm tra độ mặn nguồn nước tưới trước khi bơm nước vào ruộng; tranh thủ vận hành các trạm bơm vào giờ thấp điểm để tiết kiệm chi phí điện năng.

Mặt khác, toàn tỉnh tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xác định sản phẩm trồng trọt có lợi thế trên thị trường để định hướng phát triển sản xuất hợp lý theo nhu cầu, hạn chế tình trạng “được mùa, mất giá”; việc gieo trồng cây chuyển đổi phải được triển khai ngay sau khi thu hoạch vụ Đông Xuân, ở những nơi có điều kiện, cần tận dụng triệt để nguồn nước tưới vào các thời kỳ quan trọng của cây trồng, kết hợp sử dụng các vật liệu che phủ gốc để giữ ẩm. Sử dụng các cây trồng có khả năng chịu hạn, ngắn ngày, chú trọng phát triển các loại cây trồng sản xuất có hợp đồng liên kết để tránh tình trạng sản xuất dư thừa, gây thiệt hại cho người sản xuất; tiếp tục chăm sóc tốt diện tích lúa - cá đã thả nuôi để thu hoạch trước mùa mưa lũ. Các ngành, địa phương cũng tổ chức kiểm tra thực tế tình hình sinh vật gây hại trên đồng ruộng để tham mưu biện pháp chỉ đạo phòng chống kịp thời; thực hiện tốt công tác dự tính, dự báo nhất là các đối tượng sâu bệnh thường xuất hiện trong vụ Hè Thu như bệnh lùn sọc đen, sâu cuốn lá, chuột...; chuẩn bị phân bón đầy đủ theo yêu cầu quy trình kỹ thuật, đảm bảo cho lúa sinh trưởng và phát triển tốt; đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ, các quy trình sản xuất tiên tiến SRI, IPM, sản xuất nông sản an toàn theo các tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ...

Mặt khác, các đơn vị, tổ chức, cá nhân kinh doanh giống, vật tư nông nghiệp căn cứ định hướng cơ cấu giống cây trồng, thời vụ sản xuất của tỉnh, chuẩn bị đủ giống tốt, số lượng, chất lượng và chủng loại vật tư nông nghiệp giá phù hợp đáp ứng nhu cầu sản xuất; thường xuyên kiểm tra mạng lưới các cửa hàng, đại lý, tránh tình trạng kinh doanh hàng kém chất lượng, hàng cấm sử dụng và nhập lậu gây ảnh hưởng đến sản xuất. Các cơ quan thông tin đại chúng tích cực tuyên truyền sâu rộng, phổ biến các chủ trương, định hướng của tỉnh về sản xuất vụ Hè Thu, hướng dẫn cơ cấu giống, thời vụ, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, các mô hình sản xuất có hiệu quả, những biện pháp kỹ thuật thâm canh, những giống cây trồng mới, thông tin thị trường, diễn biến của thời tiết, các vấn đề phát sinh trong quá trình sản xuất, biện pháp khắc phục và đặc biệt là việc không bỏ hoang ruộng đối với các vùng đủ điều kiện tưới, tiêu; thực hiện mục tiêu kép vừa đảm bảo phát triển kinh tế, vừa phòng, chống dịch Covid-19 đảm an ninh lương thực.

Ngoài ra, các ngành, địa phương huy động, lồng ghép các nguồn vốn khác nhau để thực hiện hỗ trợ sản xuất, nhất là sản xuất lúa vụ Hè Thu, hỗ trợ chuyển đổi cơ cấu cây trồng; khuyến khích, tạo điều kiện để các doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư hỗ trợ nông dân hướng dẫn sản xuất, hợp đồng thu mua, bao tiêu sản phẩm, thúc đẩy phát triển sản xuất hàng hóa…

Mai Anh