Cuối năm học 2019 - 2020, trên địa bàn huyện Tuyên Hóa, ở cấp học mầm non có 126 trẻ DTTS, chiếm tỷ lệ 2,31%, số trẻ DTTS được học ở 12 trường mầm non, trong đó số học tại bản dân tộc chiếm trên 90%; tiểu học có 141 học sinh DTTS, chiếm tỷ lệ 1,9%, số trẻ được học tại 16 trường tiểu học, TH&THCS trên địa bàn, trong đó học sinh học tại các bản dân tộc chiếm 90%.

Cơ sở vật chất tại các bản dân tộc từng bước được đầu tư xây dựng kiên cố và bán kiên cố, đảm bảo tổ chức dạy học 02 buổi/ngày và tổ chức bán trú cho trẻ mầm non ở các độ tuổi. Đồ dùng dạy học, đồ dùng, đồ chơi tự làm được xây dựng, sắp xếp khoa học, hấp dẫn với học sinh, đủ để học sinh vui chơi, trải nghiệm tiếng Việt hiệu quả.

UBND huyện Tuyên Hóa xác định giáo dục học sinh dân tộc là một phần quan trọng trong sự nghiệp giáo dục nói chung, đó là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân. Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên trực tiếp giảng dạy học sinh dân tộc là lực lượng nòng cốt, đi đầu để giúp đồng bào dân tộc thoát mù chữ, hòa nhập cuộc sống, ổn định nơi ở và biết tự lao động sản xuất để xóa đói, giảm nghèo. Giai đoạn 2016 - 2020, 100% cán bộ quản lý, giáo viên được bồi dưỡng năng lực về công tác quản lý, phương pháp, kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục để nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt phù hợp với trẻ em vùng DTTS, với chương trình giáo dục mầm non, giáo dục tiểu học, bồi dưỡng thường xuyên.

Phòng Giáo dục và Đào tạo đã bám sát để chỉ đạo các trường khuyến khích giáo viên học tiếng dân tộc để giao tiếp với học sinh và phụ huynh; tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức, kỹ năng hướng dẫn sử dụng Tiếng Việt cho học sinh mọi lúc, mọi nơi. Hàng năm, có 100% giáo viên tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kiến thức, kỹ năng và đã áp dụng vào quá trình lập kế hoạch, tổ chức các hoạt động giáo dục Tiếng Việt cho trẻ ở trong nhà trường một cách hiệu quả. Cùng với đó, các trường cũng tích cực đổi mới sinh hoạt chuyên môn, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, giúp giáo viên được trao đổi, học hỏi, rút kinh nghiệm về cách thức nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt cho học sinh người DTTS, đặc biệt đối với những học sinh hạn chế về khả năng tiếng Việt, trẻ mầm non mới vào trường. Việc bố trí giáo viên ở các trường có học sinh dân tộc được nhà trường đặc biệt quan tâm. Ngoài việc bố trí người có năng lực, có uy tín và tầm ảnh hưởng đối với dân bản, các trường còn chú trọng yếu tố giáo viên biết nói tiếng dân tộc để bố trí; đồng thời bản thân giáo viên tham gia giảng dạy các lớp có học sinh dân tộc còn dành thời gian, đầu tư công sức để học thêm tiếng dân tộc nhằm phục vụ tốt hơn hoạt động dạy học trên lớp.

Đội ngũ giáo viên dạy học sinh vùng DTTS mới vào trường được nhà trường khuyến khích tự học (học thông qua trẻ, phụ huynh, đồng nghiệp và qua hoạt động cộng đồng....) nhằm nâng cao khả năng nói tiếng mẹ đẻ của học sinh; khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi để cán bộ quản lý, giáo viên được tham gia các hoạt động văn hóa địa phương, hiểu thêm về văn hóa, hoàn cảnh của các em.

Đặc biệt, các trường học trên địa bàn đã xây dựng kế hoạch chương trình khung năm học, tháng, tuần, ngày để hỗ trợ khả năng nói tiếng Việt cho trẻ mẫu giáo; lồng ghép vào tất cả các hoạt động vui chơi trong ngày hướng dẫn trẻ sử dụng tiếng Việt giao tiếp giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với cô giáo; trong giờ ăn, giờ ngủ trưa, giáo viên kết hợp chăm sóc trẻ ăn với sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt giao tiếp với trẻ, từng bước giúp trẻ tăng vốn từ ngữ tiếng Việt một cách tự nhiên, không áp đặt và gò bó. Bên cạnh đó, thông qua việc trang trí các góc hoạt động trong lớp, đồ dùng đồ chơi để cho trẻ làm quen với chữ số, chữ cái, tiếng, từ, câu, qua đó nâng cao khả năng nói tiếng Việt cho trẻ; bố trí sắp xếp đồ chơi ngoài trời giới thiệu, hướng dẫn cho trẻ chơi bằng tiếng Việt; đồng thời dạy trẻ biết lắng nghe, hiểu tiếng Việt, diễn đạt trọn câu, đủ ý thông qua tổ chức các hoạt động mọi lúc, mọi nơi để tăng cường tiếng Việt cho học sinh dân tộc thiểu số. Mỗi trường, tùy thuộc vào điều kiện học tập của học sinh, tùy theo từng điểm trường lẻ xây dựng kế hoạch dạy học phù hợp với đối tượng theo bản, triển khai hiệu quả dạy tích hợp các môn với mục tiêu làm sao bổ trợ tiếng Việt cho từng học sinh dân tộc, giúp các em nói, viết thành thạo tiếng Việt theo chuẩn chương trình đã quy định. Ít nhất mỗi tháng học, nhà trường lập kế hoạch để tổ chức cho học sinh dân tộc được giao lưu, học tập với học sinh người Kinh. Mỗi năm học, trường tổ chức ít nhất 02 buổi giao lưu tiếng Việt cho học sinh dân tộc nhằm nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt, đồng thời giúp các em hòa nhập nhanh chóng với cộng đồng người Kinh, góp phần mở mang tri thức, nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng đồng bào dân tộc...

Đối với trẻ mầm non, khi được tăng cường tập nói, giao tiếp lồng ghép ở trên lớp và tổ chức hoạt động ngoài lớp đã giúp trẻ tự tin, tập nói tiếng Việt theo mức độ phù hợp với từng độ tuổi và tâm lý của mỗi trẻ. Vì vậy mỗi năm, các trẻ đã có nhiều tiến bộ khi nói tiếng Việt, nhiều trẻ biết hát, biết nói trọn câu (nhất là các trẻ 05 tuổi đã nói khá tốt). Đối với học sinh lớp 1, tại các bản gắn với mỗi điểm trường, các em đã được học cách nói trọn câu, nói đúng nội dung câu, trình bày được những điều mình mong muốn trước thầy cô, bạn bè bằng tiếng Việt đã giúp các em tự tin để học tiếng Việt theo yêu cầu của chương trình. Vì vậy đến nay, học sinh lớp 1 cơ bản nói tiếng Việt khá trôi chảy, một số em nói thành thạo và học tốt tiếng Việt lớp 1. Đối với học sinh lớp 2 đến lớp 5, bên cạnh các hoạt động học tập trên lớp, thông qua trải nghiệm về giao lưu tiếng Việt với học sinh tại điểm trường Trung tâm và trường lân cận đã giúp các em sử dụng khá thuần thục tiếng Việt trong học tập và giao tiếp.

Nhờ đó, tỷ lệ huy động trong 03 năm gần đây luôn đạt 100%, không có hiện tượng bỏ học giữa chừng. Đối với mầm non: Huy động trẻ mầm non ở các độ tuổi và tham gia bán trú đạt 100%. Đối với tiểu học: Huy động tuyển sinh vào lớp 1 đạt 100%, không có học sinh bỏ học. Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình lớp học đạt từ 97% - 100% (riêng năm 2019 - 2020 đạt 100%).

Có thể nói, việc nâng cao khả năng sử dụng tiếng Việt cho học sinh DTTS là nhiệm vụ không thể thiếu trong công tác giáo dục - đào tạo, qua đó hạn chế được tình trạng học sinh bỏ học, tạo ra nhu cầu học tập của con em dân tộc; nhất là tác động sâu sắc đến đời sống tinh thần người dân ở vùng DTTS, tự thấy học tiếng Việt rất có lợi, nhu cầu giao tiếp bằng tiếng Việt của người dân nơi đây ngày một tăng.

Hồng Mến