Theo báo cáo của Ban Dân tộc, dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Bình thuộc nhóm ngôn ngữ Việt Mường gồm có 05 tộc người: Sách, Mày, Rục, A rem, Mã Liềng. Tính đến hết năm 2019, dân tộc Chứt trên địa bàn có 1.604 hộ/6.791 khẩu (chiếm 27% dân số dân tộc thiểu số). Dân tộc Chứt cư trú cư trú trên địa bàn 27 thôn, bản, thuộc 09 xã miền núi, vùng cao ở các huyện: Minh Hóa, Tuyên Hóa và Bố Trạch, trong đó: Ở huyện Minh Hóa hiện có 1.326 hộ/5.630 khẩu tập trung sinh sống theo cộng đồng trên địa bàn 22 thôn, bản thuộc 06 xã: Thượng Hóa (bản Phú Minh, bản Ón, bản Yên Hợp, Mò O - Ồ Ồ), Hóa Sơn (thôn Lương Năng, thôn Hóa Lương, thôn Đặng Hóa, thôn Tăng Hóa, thôn Thuận Hóa), xã Trọng Hóa (bản Lòm, bản Dộ - Tà Vờng), Dân Hóa (bản K-Ai, bản Cha Lo, bản Ba Loóc, bản Tà Rà, bản Bãi Dinh), Hóa Tiến (thôn Yên Vân, thôn Yên Bình, thôn Yên Phong), Hóa Hợp (thôn Tân Tiến, thôn Lâm Khai, thôn Lâm Hóa). Tại huyện Tuyên Hóa, dân số dân tộc Chứt có 196 hộ/793 khẩu tập trung sinh sống theo cộng đồng trên địa bàn 04 bản thuộc 02 xã: Lâm Hóa (bản Cáo, bản Chuối, bản Kè), Thanh Hóa (bản Cà Xen). Ở huyện Bố Trạch, dân tộc Chứt có 82 hộ/368 khẩu tập trung sinh sống theo cộng đồng trên địa bàn bản 39 thuộc xã Tân Trạch. Địa bàn cư trú của đồng bào Chứt có địa hình chia cắt, hiểm trở. Đây cũng là nơi có thời tiết, khí hậu khắc nghiệt, ngập lụt về mùa mưa, hạn hán, thiếu nước về mùa khô…

Thực hiện Quyết định số 2086/QĐ-TTg ngày 31/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ (giai đoạn 2016 - 2020) về việc phê duyệt Đề án hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn 2016 - 2025, trong những năm qua, được sự quan tâm đầu tư của Nhà nước kết cấu hạ tầng thiết yếu như giao thông, thủy lợi, điện lưới, nước sinh hoạt, trường học, trạm xá, trạm truyền thanh và truyền hình… đã được đầu tư, góp phần phát triển kinh - tế xã hội ở các xã, thôn, bản ở vùng đồng bào dân tộc Chứt sinh sống. Hiện nay, ở tất cả 09 xã có đồng bào dân tộc Chứt sinh sống đã có đường giao thông đến trung tâm xã đi được trong 4 mùa. Người dân 09 xã vùng đồng bào dân tộc Chứt đã có điện sinh hoạt, trong đó 08 xã có điện lưới, 01 xã dùng điện pin mặt trời (xã Tân Trạch). Tỷ lệ hộ dùng điện vùng đồng bào dân tộc Chứt đạt trên 90%. Một số công trình nước sinh hoạt tập trung được đầu tư xây dựng ở vùng đồng bào dân tộc Chứt như: Công trình cấp nước tự chảy bản Phú Minh (Thượng Hóa), bản K-Ai, Bãi Dinh, Tà Rà (Dân Hóa), bản Chuối (Lâm Hóa), những nơi không có công trình cấp nước tập trung, đồng bào được hỗ trợ dụng cụ chứa nước sinh hoạt theo hộ gia đình. Ở các xã có đồng bào dân tộc Chứt sinh sống, các điểm trường trung tâm xã, gồm trường tiểu học và trung học cơ sở hoặc trường phổ thông cơ sở (gồm cả tiểu học và trung học cơ sở) đã được quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất, không còn tình trạng học sinh phải học 03 ca, một số điểm trường tạm được xây dựng khang trang. Đặc biệt, đến nay, về cơ bản hệ thống thông tin liên lạc đã đến được với trung tâm các xã vùng sâu, biên giới, nơi có đồng bào dân tộc Chứt sinh sống.

Nhìn chung, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội các dân tộc thiểu số rất ít người giai đoạn 2016 - 2025 đã góp phần cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng, nâng cao năng lực sản xuất và đáp ứng nhu cầu phát triển của đồng bào các dân tộc thiểu số rất ít người, trong đó có đồng bào Chứt trên địa bàn tỉnh. Thông qua các chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất đã tạo nguồn lực cho đồng bào phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, tăng thu nhập, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào.

Mặc dù cơ sở hạ tầng vùng đồng bào dân tộc Chứt sinh sống đã được đầu tư nhưng chưa đáp ứng nhu cầu, đặc biệt là việc đầu tư cho các cụm bản, các bản vùng sâu, biên giới xa trung tâm. Trong quá trình thực hiện chính sách trên bàn tỉnh cũng còn những khó khăn, vướng mắc, đó là: Hệ thống đường giao thông từ xã về thôn bản được cứng hóa (nhựa hóa hoặc đường bê tông) chỉ đạt khoảng hơn 55%, số còn lại chủ yếu là đường cấp phối. Bên cạnh đó, do đầu tư đã nhiều năm nên hiện nay hệ thống đường dây điện dẫn từ cột điện lưới về tới các hộ gia đình bị hư hỏng, kém chất lượng; vào mùa khô thường thiếu nước, đồng bào sử dụng nước các khe suối để phục vụ sinh hoạt; trang thiết bị phục vụ việc dạy, học, nhà ở nội trú cho giáo viên còn thiếu; các điểm trường ở cụm bản và bản xa trung tâm vẫn còn tạm bợ, chưa đáp ứng nhu cầu…
Nhằm tăng thêm nguồn lực, tạo bước đột phá trong sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số rất ít người, tỉnh đã đề nghị Ủy ban Dân tộc trình Thủ tướng Chính phủ nâng mức hỗ trợ cao hơn các chính sách khác trên địa bàn từ 1,5 - 2 lần mức hỗ trợ cao nhất hiện nay; phối hợp với các Bộ, ngành tham mưu Chính phủ tăng cường bố trí nguồn vốn đầu tư phát triển để hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng cho các thôn bản, đặc biệt là các thôn, bản vùng sâu biên giới; đồng thời có định hướng giao kế hoạch vốn giai đoạn 2021 - 2025 để địa phương chủ động đưa vào danh mục đầu tư công giai đoạn và hàng năm…

Minh Huyền